By Vuk Ristić-Gajić on Wednesday, December 24, 2014 at 8:34pm
Nacionalni park Tara
Tara je jedna od najlepših planina Srbije, pod gustim četinarskim i listopadnim šumama protkanim pašnjacima i livadama. Sve su ređe ovakve oaze netaknute prirode, a jedna od njih je planina Tara u zapadnoj Srbiji. Planinska goropad, reka Drina, gledana sa brojnih vidikovaca liči na tanku, zelenu liniju uvučenu u kanjonski masiv. Prozračno bistra, zelena voda, u kanjonima zastrašujuća, u dolinama pitoma privlači lepotom svojih obala i bogatstvom vodenog sveta ljubitelje prirode i ribolova. Radi očuvanja retkih biljnih i životinjskih vrsta i njihovih zajednica, očuvanja i unapređenja prirodne sredine i posebnih prirodnih vrednosti, očuvanja i zaštite kulturno-istorijskih spomenika, istraživanja i korišćenja za potrebe razvoja kulture, obrazovanja, nauke i rekreacije, 1981 godine područje Tare je proglašeno za Nacionalni park. Područje Nacionalnog parka Tara nalazi se na 19.200 ha, dok se pod šumama nalazi oko 13.000 ha. Ceo prostor Nacionalnog parka obuhvata:
planinu Taru, Crni vrh, Zvezdu, Stolac, kanjon Drine sa Perućcem i okolinu Bajine Bašte.
POLOŽAJ
Nacionalni park Tara pokriva najveći deo planine Tare koja se nalazi na krajnjem zapadu Srbije i zahvata područje ograničeno laktastim tokom Drine između Višegrada i Bajine Bašte. te pripada delu Starovlaških planina (Starovlaško-Raška visija). Područje se nalazi između 43° 52' i 44° 02' severne geografske širine i 19° 15' i 19° 38' istočne geografske dužine.
DOLAZAK DO TARE
Pristup u Nacionalni park je relativno dobar i moguć iz tri pravca: putem Bajina Bašta – Kaluderske bare (16 km) putem Bajina Bašta – Perućac - Mitrovac (27km) putem Kremna – Kaluderske bare (9 km) Bajina Bašta je asfaltnim saobraćajnicama povezana sa magistralnim pravcima: Beograd- Valjevo- Bajina Bašta – Kremna – Višegrad Beograd- Čačak- Užice – Kremna – Mokra Gora – Višegrad Šabac- Loznica – Ljubovija – Bajina Bašta Nacionalni park raspolaže bogatom mrežom kvalitetnih šumskih puteva sa makadamskom podlogom i jednom središnjom asfaltnom saobraćajnicom kao i asfaltiranim pravcem od Predovog Krsta prema akumulaciji HE “Bajina Bašta”. Putevi su radeni za potrebe šumarstva uz težnju za povezivanje naseljenih i turističkih lokaliteta. Osim toga kanjon Drine moguće je obići brodom ploveći jezerom koje počinje kod Perućca, što je poseban doživljaj.
BILJNI SVET
Delovanje prirodnih faktora uslovilo je postojanje veoma raznolikog živog sveta na Tari. Brojne šumske fitocenoze, veoma složenog sastava, floristički veoma bogate, s velikim brojem reliktnih i endemskih vrsta biljaka predstavljaju prave prirodne retkosti kao što su: monumentalna Pančićeva omorika, tisa, božikovina, maslinica, jeremičak, zlatna paprat, ciklama, šumska lincura i dr. Nalazišta ovih vrsta ukazuju na to da su mnogi delovi Tare, a pre svega klisure i kanjoni, jedinstvena planinska pribežišta, gde su se do danas, u potpunosti ili u većoj meri sa svojim izvornim iskonskim karakteristikama očuvale mnoge životne zajednice reliktnih staništa u kojima se sačuvala tercijarna vegetacija sa fitocenozama prašumskog karaktera veoma bogatog i složenog sastava. Na Tari preovladava mešovita šumska zajednica jele, smrče i bukve, uz pojedinačne primerke ili manje grupe drugih četinara kao što je bor i lišcarskih vrsta kao što su javor, jasika, breza i dr Zbog bogatstva vrsta kompleks Tare predstavlja pravi živi arhiv biljnog sveta karakterističan za veći deo Balkanskog poluostrva i rezervat genetskog fonda evropskog i planetarnog značaja. Značaj refugijalnih staništa na Tari čini što se u izrazito mešovitim životnim zajednicama javljaju zajedno mnoge vrste koje na drugim staništima i pod drugim uslovima ne idu zajedno. U sastavu prizemne flore javlja se 1019 vrsta od kojih je 13 pronadjeno i determinisano u novije vreme.
ZAŠTIĆENE BILJNE VRSTE
Pančićeva omorika
Pančićeva omorika je endemo-reliktna vrsta naših krajeva, potomak iskonskih vrsta koje su u Evropi za vreme tercijara pre ledenog doba pokrivale velike prostore i povezivale evropske vrste četinara sa vrstama koje danas žive u severoistočnoj Aziji i na severozapadu Severne Amerike. Zahvaljujući posebnim uslovima na Balkanskom poluostrvu, omorika je mogla da se održi do danas, kao predstavnik izumrle vegetacije. Naziv Pančićeva omorika dobila je po istaknutom jugoslovenskom velikanu prirodnih nauka, Josifu Pančiću, koji je najzaslužniji za otkriće omorike. Pančićeva omorika kao reliktni biser autohtonih šumskih vrsta drveća Srbije, predstavljala je i dalje predstavlja predmet interesovanja svetskih istraživača ne samo zbog njene izuzetne lepote već i zbog njenih bioloških i drugih osobina. Omorika zahvata uski areal u srednjem toku reke Drine, gde se javlja na vrlo strmim, kamenitim obroncima. Kao pravi stanovnik stenjaka, svojim uskim habitusom i vitkim stablom ukrašava litice Tare i predstavlja u prirodno-naučnom smislu jednu od najvažnijih vrsta drveća u Evropi. Kao drvo omorika dostiže visinu do 30 pa cak i 40 metara, a u prečniku debljine je 60 m. Ima pravo i vitko stablo sa piramidalnom krošnjom. Omorika raste na vrlo stenovitim i siromašnim terenima . Sem na krečnjaku raste i na drugim tipovima zemljišta. Razvija se podjednako dobro na suvim i močvarnim zemljištima, podnosi mraz, kao i suva leta. Biljne zajednice Pančićeve omorike javljaju se na veoma različitim tipovima zemljišta. Šume omorike i smrče su uglavnom rasprostranjene na krečnjaku i to većinom na velikim nagibima i to najčešće na hladnijoj ekspoziciji. Pored smrče omorika može da opstaje sa jelom, belim i crnim borom i bukvom. Omorika je glavna odlika kako flore tako i vegetacije planine Tare. Pančićeva omorika je najinteresantniji endemoreliktni predstavnik Tare, kojoj je na ovom planinskom masivu, od tercijera pa sve do danas, bio obezbedjen kontinuitet postojanja. Ova vrsta i njena staništa postala su predmet nacionalnog ponosa, ali i predmet interesovanja čitave svetske naučne javnosti. U sastav flore ulazi 1013 determinisanih vrsta. Usled povoljnih ekoloških uslova mnoge od njih predstavljaju prirodne vrednosti kao što su: Centaura Derventana, derventanski različak izuzetno atraktivna biljna vrsta sa ljubičastim cvetom čije je prirodno nalazište u klisuri Dervente u kanjonu Drine. Spada u endemičnu vrstu. Jeremičak je takodje endemična vrsta, opojnog mirisa, stavljena pod zaštitu države. Moguće ga je pronaći u svim borovim zajednicama, crnog, belog bora i crnjuši i to najčešće na lokalitetima Kaludjerske Bare, Miloševac, Gavran, Brus, Pasak i dr. On je tercijarni relikt. Zelenika (božikovina) zimzeleni žbun ili do 10 m nisko drvo mediteranskog i atlanskog rasprostranjenja. Moguće ga je naći na prelazima izmedju potiske subalpske klime od 850 do 900 m nadmorske visine na severoistočnoj strani masiva Tara. Takodje tercijarni relikt zakonom zaštićena vrsta. Žuta lincura vrlo retka gotovo iscrpljena vrsta na ovom području. Kao omiljeni narodni lek masovno je vadjen koren tako da je blizu potpunog iščezavanja zbog čega je stavljen pod strogu zaštitu. Ima je na lokalitetima Miloševac, Zborište, Gavran, Dikava, Đurdevo brdo. Velika plava lincura je takodje vrlo retka i sada je ima samo na višim istaknutim krečnjačkim stenjacima. Ima je na svim sastojinama smrče i jele i to na Mitrovcu, Baturi i Zvezdi. Takodje zakonom zaštićena vrsta. Paprat rebrača veoma redak relikt. Ima je u bukovim šumama strmih padina Tare. Crna čemerika je vrlo retka a na Tari se nalazi na Zvezdi, Dugom dolu, Stocu. Tisa hiljadu godišnje drvo čija pojedinačna i retka stabla dosežu i do 25 m. Predstavlja antropološki endem. Može se naći u kanjonskim nepristupačnim mestime Grlca (Nevesinjski potok), Brusnice, Džanici, Kanjon Belog Rzava. Zbog svojih karakteristika zakonom je zaštićena. Šume prašumskog tipa - u nekim delovima kanjona nalaze se nepristupačna mesta gde čovek nije mogao da eksploatiše drveće i one su iskonski takve i ne menjaju se. Reliktne zajednice oraha koji je iskonski živeo i ostatak je istorijske prošlosti. Može se naći na lokalitetima Kanjon Rače, Derventa, Aluški potok. Polidominantna zajednica Crveni potok i svi kanjoni. Na obroncima šuma zastupljeno je preko 250 jestivih i 3 otrovne pečurke (zelena pupavka).
TURIZAM
Kao privredna delatnost koja najmanje od svih uništava prirodne resurse turizam je jedina izričito prihvaćena delatnost na Tari. U planinskim uslovima turizam je zainteresovan da čuva i unapredjuje prirodne resurse jer su im njegova “sirovina” uslov za sticanje dohotka. Nacionalni park Tara ima izvanredne uslove za razvoj skoro svih oblika rekreativne aktivnosti, odnosno turizma. Nacionalni park Tara je poznato i tradicionalno letnje i zimsko rekreativno područje. Povoljni klimatsli uslovi, veliki broj sunčanih dana, srednja visina oko 1000 m i prirodne lepote pružaju sve uslove za prijatan boravak, šetnje i planinarenje; veliko jezero na Drini i u dolini Rzava za sportove na vodi; brdske padine i valovoti tereni za zimske sportove, a bogatstvo raznovrsnom divljači za lovni turizam. Veći broj odmarališta, planinarskih i lovačkih kuća, smeštaj u domaćoj radinosti omogućava boravak različitim kategorijama posetilaca. Za njih na Tari postoje i sportski tereni, bazeni i šetališta, a za planinare i ostale ljubitelje prirode obeležene planinarske i šetne staze. Kada priroda jednom mestu podari ovoliko lepote onda je ono predodredeno za očuvanje čovekovog zdravlja, lepote i radosti življenja.
Nacionalni park Tara
Tara je jedna od najlepših planina Srbije, pod gustim četinarskim i listopadnim šumama protkanim pašnjacima i livadama. Sve su ređe ovakve oaze netaknute prirode, a jedna od njih je planina Tara u zapadnoj Srbiji. Planinska goropad, reka Drina, gledana sa brojnih vidikovaca liči na tanku, zelenu liniju uvučenu u kanjonski masiv. Prozračno bistra, zelena voda, u kanjonima zastrašujuća, u dolinama pitoma privlači lepotom svojih obala i bogatstvom vodenog sveta ljubitelje prirode i ribolova. Radi očuvanja retkih biljnih i životinjskih vrsta i njihovih zajednica, očuvanja i unapređenja prirodne sredine i posebnih prirodnih vrednosti, očuvanja i zaštite kulturno-istorijskih spomenika, istraživanja i korišćenja za potrebe razvoja kulture, obrazovanja, nauke i rekreacije, 1981 godine područje Tare je proglašeno za Nacionalni park. Područje Nacionalnog parka Tara nalazi se na 19.200 ha, dok se pod šumama nalazi oko 13.000 ha. Ceo prostor Nacionalnog parka obuhvata:
planinu Taru, Crni vrh, Zvezdu, Stolac, kanjon Drine sa Perućcem i okolinu Bajine Bašte.
POLOŽAJ
Nacionalni park Tara pokriva najveći deo planine Tare koja se nalazi na krajnjem zapadu Srbije i zahvata područje ograničeno laktastim tokom Drine između Višegrada i Bajine Bašte. te pripada delu Starovlaških planina (Starovlaško-Raška visija). Područje se nalazi između 43° 52' i 44° 02' severne geografske širine i 19° 15' i 19° 38' istočne geografske dužine.
DOLAZAK DO TARE
Pristup u Nacionalni park je relativno dobar i moguć iz tri pravca: putem Bajina Bašta – Kaluderske bare (16 km) putem Bajina Bašta – Perućac - Mitrovac (27km) putem Kremna – Kaluderske bare (9 km) Bajina Bašta je asfaltnim saobraćajnicama povezana sa magistralnim pravcima: Beograd- Valjevo- Bajina Bašta – Kremna – Višegrad Beograd- Čačak- Užice – Kremna – Mokra Gora – Višegrad Šabac- Loznica – Ljubovija – Bajina Bašta Nacionalni park raspolaže bogatom mrežom kvalitetnih šumskih puteva sa makadamskom podlogom i jednom središnjom asfaltnom saobraćajnicom kao i asfaltiranim pravcem od Predovog Krsta prema akumulaciji HE “Bajina Bašta”. Putevi su radeni za potrebe šumarstva uz težnju za povezivanje naseljenih i turističkih lokaliteta. Osim toga kanjon Drine moguće je obići brodom ploveći jezerom koje počinje kod Perućca, što je poseban doživljaj.
BILJNI SVET
Delovanje prirodnih faktora uslovilo je postojanje veoma raznolikog živog sveta na Tari. Brojne šumske fitocenoze, veoma složenog sastava, floristički veoma bogate, s velikim brojem reliktnih i endemskih vrsta biljaka predstavljaju prave prirodne retkosti kao što su: monumentalna Pančićeva omorika, tisa, božikovina, maslinica, jeremičak, zlatna paprat, ciklama, šumska lincura i dr. Nalazišta ovih vrsta ukazuju na to da su mnogi delovi Tare, a pre svega klisure i kanjoni, jedinstvena planinska pribežišta, gde su se do danas, u potpunosti ili u većoj meri sa svojim izvornim iskonskim karakteristikama očuvale mnoge životne zajednice reliktnih staništa u kojima se sačuvala tercijarna vegetacija sa fitocenozama prašumskog karaktera veoma bogatog i složenog sastava. Na Tari preovladava mešovita šumska zajednica jele, smrče i bukve, uz pojedinačne primerke ili manje grupe drugih četinara kao što je bor i lišcarskih vrsta kao što su javor, jasika, breza i dr Zbog bogatstva vrsta kompleks Tare predstavlja pravi živi arhiv biljnog sveta karakterističan za veći deo Balkanskog poluostrva i rezervat genetskog fonda evropskog i planetarnog značaja. Značaj refugijalnih staništa na Tari čini što se u izrazito mešovitim životnim zajednicama javljaju zajedno mnoge vrste koje na drugim staništima i pod drugim uslovima ne idu zajedno. U sastavu prizemne flore javlja se 1019 vrsta od kojih je 13 pronadjeno i determinisano u novije vreme.
ZAŠTIĆENE BILJNE VRSTE
Pančićeva omorika
Pančićeva omorika je endemo-reliktna vrsta naših krajeva, potomak iskonskih vrsta koje su u Evropi za vreme tercijara pre ledenog doba pokrivale velike prostore i povezivale evropske vrste četinara sa vrstama koje danas žive u severoistočnoj Aziji i na severozapadu Severne Amerike. Zahvaljujući posebnim uslovima na Balkanskom poluostrvu, omorika je mogla da se održi do danas, kao predstavnik izumrle vegetacije. Naziv Pančićeva omorika dobila je po istaknutom jugoslovenskom velikanu prirodnih nauka, Josifu Pančiću, koji je najzaslužniji za otkriće omorike. Pančićeva omorika kao reliktni biser autohtonih šumskih vrsta drveća Srbije, predstavljala je i dalje predstavlja predmet interesovanja svetskih istraživača ne samo zbog njene izuzetne lepote već i zbog njenih bioloških i drugih osobina. Omorika zahvata uski areal u srednjem toku reke Drine, gde se javlja na vrlo strmim, kamenitim obroncima. Kao pravi stanovnik stenjaka, svojim uskim habitusom i vitkim stablom ukrašava litice Tare i predstavlja u prirodno-naučnom smislu jednu od najvažnijih vrsta drveća u Evropi. Kao drvo omorika dostiže visinu do 30 pa cak i 40 metara, a u prečniku debljine je 60 m. Ima pravo i vitko stablo sa piramidalnom krošnjom. Omorika raste na vrlo stenovitim i siromašnim terenima . Sem na krečnjaku raste i na drugim tipovima zemljišta. Razvija se podjednako dobro na suvim i močvarnim zemljištima, podnosi mraz, kao i suva leta. Biljne zajednice Pančićeve omorike javljaju se na veoma različitim tipovima zemljišta. Šume omorike i smrče su uglavnom rasprostranjene na krečnjaku i to većinom na velikim nagibima i to najčešće na hladnijoj ekspoziciji. Pored smrče omorika može da opstaje sa jelom, belim i crnim borom i bukvom. Omorika je glavna odlika kako flore tako i vegetacije planine Tare. Pančićeva omorika je najinteresantniji endemoreliktni predstavnik Tare, kojoj je na ovom planinskom masivu, od tercijera pa sve do danas, bio obezbedjen kontinuitet postojanja. Ova vrsta i njena staništa postala su predmet nacionalnog ponosa, ali i predmet interesovanja čitave svetske naučne javnosti. U sastav flore ulazi 1013 determinisanih vrsta. Usled povoljnih ekoloških uslova mnoge od njih predstavljaju prirodne vrednosti kao što su: Centaura Derventana, derventanski različak izuzetno atraktivna biljna vrsta sa ljubičastim cvetom čije je prirodno nalazište u klisuri Dervente u kanjonu Drine. Spada u endemičnu vrstu. Jeremičak je takodje endemična vrsta, opojnog mirisa, stavljena pod zaštitu države. Moguće ga je pronaći u svim borovim zajednicama, crnog, belog bora i crnjuši i to najčešće na lokalitetima Kaludjerske Bare, Miloševac, Gavran, Brus, Pasak i dr. On je tercijarni relikt. Zelenika (božikovina) zimzeleni žbun ili do 10 m nisko drvo mediteranskog i atlanskog rasprostranjenja. Moguće ga je naći na prelazima izmedju potiske subalpske klime od 850 do 900 m nadmorske visine na severoistočnoj strani masiva Tara. Takodje tercijarni relikt zakonom zaštićena vrsta. Žuta lincura vrlo retka gotovo iscrpljena vrsta na ovom području. Kao omiljeni narodni lek masovno je vadjen koren tako da je blizu potpunog iščezavanja zbog čega je stavljen pod strogu zaštitu. Ima je na lokalitetima Miloševac, Zborište, Gavran, Dikava, Đurdevo brdo. Velika plava lincura je takodje vrlo retka i sada je ima samo na višim istaknutim krečnjačkim stenjacima. Ima je na svim sastojinama smrče i jele i to na Mitrovcu, Baturi i Zvezdi. Takodje zakonom zaštićena vrsta. Paprat rebrača veoma redak relikt. Ima je u bukovim šumama strmih padina Tare. Crna čemerika je vrlo retka a na Tari se nalazi na Zvezdi, Dugom dolu, Stocu. Tisa hiljadu godišnje drvo čija pojedinačna i retka stabla dosežu i do 25 m. Predstavlja antropološki endem. Može se naći u kanjonskim nepristupačnim mestime Grlca (Nevesinjski potok), Brusnice, Džanici, Kanjon Belog Rzava. Zbog svojih karakteristika zakonom je zaštićena. Šume prašumskog tipa - u nekim delovima kanjona nalaze se nepristupačna mesta gde čovek nije mogao da eksploatiše drveće i one su iskonski takve i ne menjaju se. Reliktne zajednice oraha koji je iskonski živeo i ostatak je istorijske prošlosti. Može se naći na lokalitetima Kanjon Rače, Derventa, Aluški potok. Polidominantna zajednica Crveni potok i svi kanjoni. Na obroncima šuma zastupljeno je preko 250 jestivih i 3 otrovne pečurke (zelena pupavka).
TURIZAM
Kao privredna delatnost koja najmanje od svih uništava prirodne resurse turizam je jedina izričito prihvaćena delatnost na Tari. U planinskim uslovima turizam je zainteresovan da čuva i unapredjuje prirodne resurse jer su im njegova “sirovina” uslov za sticanje dohotka. Nacionalni park Tara ima izvanredne uslove za razvoj skoro svih oblika rekreativne aktivnosti, odnosno turizma. Nacionalni park Tara je poznato i tradicionalno letnje i zimsko rekreativno područje. Povoljni klimatsli uslovi, veliki broj sunčanih dana, srednja visina oko 1000 m i prirodne lepote pružaju sve uslove za prijatan boravak, šetnje i planinarenje; veliko jezero na Drini i u dolini Rzava za sportove na vodi; brdske padine i valovoti tereni za zimske sportove, a bogatstvo raznovrsnom divljači za lovni turizam. Veći broj odmarališta, planinarskih i lovačkih kuća, smeštaj u domaćoj radinosti omogućava boravak različitim kategorijama posetilaca. Za njih na Tari postoje i sportski tereni, bazeni i šetališta, a za planinare i ostale ljubitelje prirode obeležene planinarske i šetne staze. Kada priroda jednom mestu podari ovoliko lepote onda je ono predodredeno za očuvanje čovekovog zdravlja, lepote i radosti življenja.
No comments:
Post a Comment